گفتاردرمانی تبریز

Magnocellular theory of dyslexia :

تئوری مگنوسلولار در سال های اخیر توجه زیادی را در میان محققان  به خود جلب کرده است. نورون ها در لایه های مگنوسلولار هسته ی جنیکولیت خارجی برای ادراک حرکت و time resolution حساس می باشند که برای کنترل حرکات چشم مهم هستند. مسیر مگنو سلولار در کنار مسیر retinar , pravo cellular را به لوب های اکسی پیتال و پریتال ارتباط می دهد و اطلاعات از چشم توسط این مسیر ها به این مکان ها برای پردازش می آیند. عملکرد آسیب دیده ی مسیر مگنو سلولار منجر به بی ثباتی تثبیت دو چشمی می شود که این امر منجر به گیجی (confusion) بینایی می گردد و به نظر می رسد که حروف در اطراف حرکت می کنند. به نظر می رسد که کنترل دو چشمی افراد نارسا خوان ضعیف می باشد. چشم های آنها زمانی که سعی می کنند حروف کوچک را ببینند بی ثبات است: از این رو بینایی آنها بی ثبات است و آنها تمایل دارند که خطا های بینایی (visual reading error) خواندن ایجاد کنند. مطالعات سایکولوژیک و آناتومیک شواهد فزاینده ای را ایجاد کرئه است که 75% افراد نارسا خوان ناهنجاری های پردازش بینایی نشان می دهند که ممکن است مجاور به بخش های ویژه ای از سیستم بینایی باشد مطالعات پس از مرگ افراد نارسا خوان نشان داده است که مگنوسل های (سلول های بزرگ) هسته ی جنیکولیت خارجی دچار اختلال است و 20% کوچکتر از افراد گروه کنترل است. افراد نارسا خوان در تولید فعال سازی عماکردی در منطقه ی MT / V5 (که بخشی از سیستم مگنوسلولاراست) در پاسخ به محرک های در حال حرکت دچار شکست می شوند. این موارد از عملکرد ضعیف محدود به مسیر بینایی نمی شود بلکه در سایر مدالیته های حسی : شنوایی ، بینایی ، حرکتی و توانایی های واجی  نیز مربوط می شود. شواهد این امر از عملکرد ضعیف افراد نارسا خوان در حوزه ی حسی و هم رخدادی مشکلات بینایی و شنیداری در برخی از نارسا خوان ها منتج شده است. این مطالعات پیشنهاد می کند که بسیاری از افراد نارسا خوان نقایصی در سیستم بینایی دارند و این تئوری یکی از مارکرهای این اختلال است.

09143162621                       09146590651
دکتر جعفر معصومی            دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
www.گفتاردرمانی.com
 www.goftardarmaniazarbaijan.com
www.goftardarmanitabriz.com

https://telegram.me/jafarmasumi

https://www.instagram.com/goftardarmani_tabriz/

تئوری مخچه ای نارساخوانی:

این تئوری نشان میدهد که مخچه ی افراد نارساخوان تا حدودی دچار بد عملکردی است. شواهد موجود برای این تئوری ناشی از عملکرد ضعیف افراد نارساخوان در هماهنگی ، تعادل و تخمین زمان (time estimation) است. الگوی بی قرینگی مخچه ای در افراد نارساخوان غیر عادی است. نسبت ماده ی خاکستری چپ به ماده ی خاکستری راست مخچه ای در این افراد نسبت به گروه کنترل بزرگتر است. این موارد به همراه مخچه ی با قرینه تر باعث ایجاد خطا های بیشتر در خواندن شبه کلمه مقیاسی است از نقص در رمز گشایی واجی.نیمکره ی راست افراد نارسا خوان یک نقص عملکردی نشان می دهد، جریان خون در پاسخ به تکالیف حرکتی جدید و آموخته شده کاهش یافت. نسبت های بیو شمیکال () نورآدرنالین و آدرنالین ) در مخچه ی راست افراد نارسا خوان به طور معناداری تغییر کرده بود. همچنین شواهدی از کاهش فعالیت دمخچه در عملکرد افراد نارسا خوان در اجرای تکلیف یادگیری حرکتی دیده می شود.

شواهد غیر مستقیمی از بد عملکردی مخچه در افراد نارسا خوان وجود دارد شامل: تاخیر در milestone های حرکتی مثل: crawling, walking, characteristic clumsiness.

تمام این شواهد بیان می کند که تغییرات متابولیک و ریخت شناختی در مخچه ی افراد نارسا خوان وجود دارد  که مرتبط است با مهارت های خواندن ، مهارت های حرکتی handedness .

09143162621                       09146590651
دکتر جعفر معصومی            دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
www.گفتاردرمانی.com
 www.goftardarmaniazarbaijan.com
www.goftardarmanitabriz.com

https://telegram.me/jafarmasumi

https://www.instagram.com/goftardarmani_tabriz/

در 2 دهه ی اخیر شواهد فزاینده ای از منشا نارساخوانی در اختیار قرار گرفته است. اگر چه دلایل متعددی برای علت شناسی نارسا خوانی مطرح شده است ، ولی علت دقیق ان هنوز مشخص نشده است. ولی شواهد مهمی از مطالعات ژنتیکی و نورولوژیکال بیان می کند که نارسا خوانی اختلالی است که متاثر از فاکتور های ژنتیکی است و نقص زیر بنایی در مناطق زبانی مغز قرار دارد.

به طور کلی اتیولوژی نارساخوانی را می توان به دو دسته ی زیر تقسیم کرد:

1.   علل نورولوژیکی

2. علل شناختی

1. الف ) علل نورولوژیکی:

 شواهد مهمی از مطالعات نورولوژیکال و ژنتیکی بیان می کند که نارسا خوانی اختلالی است که تحت تاثیر فاکتورهای ژنتیکی قرار دارد. در این خصوص سه زمینه مورد بررسی قرار می گیرد: فاکتور های آناتومیکی فاکتورهای ژنتیکی و فاکتور های نوروفیزیولوژیک. تئوری های بسیاری برای توضیح نارسا خوانی مطرح است که مهم ترین آنها به شرح زیر است:    

               :Phonological theory if dyslexia

مغز زبان را به صورت سلسه مراتبی سازمان دهی کرده است ، سطوح بالا مطابق با معنا شناسی ، نحو و گفتگو می باشد. پایین ترین سطح سلسه مراتب مرتبط است با تقطیع صدا ها به واحد های کوچک مجزا به نام واج ها. بنابراین قبل از اینکه کلمه در سطوح بالای سلسله مراتب درک شود باید به ترکیبات واجی تجزیه شود تا ویژگی های الفبایی مشخص گردد. برای دستیابی به این مورد خواننده باید آگاهی هوشیارانه ای نسبت به ساختار واجی کلمات بیانی داشته با شد. اگر خواننده این آگاهی را نداشته باشد در یادگیری ارتبا ط بین صدا/ حرف دچار مشکل خواهد بود.

همچنین در به کار گیری این تطابق برای خواندن ناکلمه دچار مشکل خواهد شد.

اشخاصی با مشکل نارساخوانی مشکلاتی در decoding (رمزگشایی) واجی نماد های نوشتاری دارند، که این یک علت مهم برای مشکلات خواندن است. این موضوع که بیشتر نارساخوان ها نقایصی در پردازش واجی نشان می دهند بیانگر این مطلب است که نقایص واجی موضوع مهم و معناداری در ایجاد نارساخوانی می باشد. مطالعات تصویربرداری مغزی (Brain Imaging) در نارساخوانی در پاسخ به تکالیف واجی نشان داد که در مناطق مغزی خلفی یعنی در منطقه ی ورنیکه، گیروس آنگولار، extra sraite,straite، کم فعالیتی (under activation) و در مناطق قدامی یعنی در گیروس فرونتال قدامی، بیش فعالیتی (over activation) مشاهده شد. این الگوهای فعالیت مغزی شواهدی از عملکرد ناقص سیستم مغزی برای تقطیع کلمات به واج های سازنده ی آنها فراهم می سازد. اگر چه این تئوری صحیح به نظر میرسد ولی  نمی- تواند دلیل موجهی برای نقایص ادراک بینایی و مشکلات هماهنگی حرکتی که در افراد نارسا خوان مشاهده می شود بیاورد.

09143162621                       09146590651
دکتر جعفر معصومی            دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
www.گفتاردرمانی.com
 www.goftardarmaniazarbaijan.com
www.goftardarmanitabriz.com

https://telegram.me/jafarmasumi

https://www.instagram.com/goftardarmani_tabriz/

مراحل رشد خواندن

درعرصۀ رشد کودک چیزی مهمتر از موضوع مراحل آن نیست.

خواندن بیشتر محصول تکامل فرهنگی است تا مهارتی مانند راه رفتن و سخن گفتن، که بر پایۀ عوامل زیستی تکامل یافته باشد. استمرار و بقای آن به انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر وابسته است.

 مدل مرحله ای Marsh

مارش و همکارانش(1981) رشد خواندن را به 4مرحله تقسیم کردند

- مرحلۀ حدس زبانی

کودک خردسال در اولین مرحله از خواندن،با کمک راهبردهای تداعی طوطی وار(rote association)کلمه را تشخیص می دهد.

در این مرحله کودک بین محرک بینایی که تا بحال تحلیل نکرده است(کلمات چاپی)و پاسخ شفاهی ارتباط برقرار می کند.

کودک باید جنبه ای از محرک(مانند حرف اول یا دیگرویژگیهای اختیاری کلمه)را انتخاب کرده وآن را به پاسخ شفاهی ارتباط دهد.

رویکرد کل کلمه،در تشخیص محرک تحلیل نشده به کودک کمک می کند،بدین ترتیب که کلمه معمولأ در جمله یا داستانی به کودک ارائه می شود واودر این مرحله با استفاده ازبافت پیشین ،کلمه را حدس خواهد زد.

اما اگر کلمه ای نا آشنا وخارج از متن به کودک ارائه شود،معمولأ نمی تواند پاسخ صحیح بدهد.بنابراین این راهبرد،کلمۀ مناسب از نظر معنایی ونحوی را،جایگزین کلمۀ ناشناخته می کند

2- مرحلۀ حدس راهنمای تمییز

در مرحلۀ دوم،کودک معمولأ کلمۀ مجزای ناشناخته را براساس نشانه های نویسه ای مشترکی که با کلمۀ شناخته شده دارد،تشخیص می دهد.

در مرحلۀ حدس زبانی، کودک معمولأ فقط از حرف اول استفاده می کند،اما در مرحلۀ حدس راهنمایی تمییز،نشانه های اضافی شامل شکل کلمه،طول کلمه وحرف آخر به خزانۀ کودک اضافه می شوند.

واژۀ راهنمای تمییز،بدین معنی است که کودک نشانه های نویسه ای را تنها تا جایی که باید یک کلمۀ چاپی از دیگری تمییز داده شود،پردازش می کند.

نکتۀ مهمی که لازم است راجع به تفاوت بین مرحلۀ حدس زبانی و حدس راهنمای تمییز گفته شود،این است که خطاهای مرحلۀ اول با متن همخوانی دارد.

در واقع کودک از بافت برای حدس کلمۀ ناشناخته استفاده می کند،

برعکس در مرحلۀ حدس راهنمای تمییز،خطاها نتیجۀ کوشش در جهت تحلیل کلمۀ هدف می باشند وبا بسیاری از نشانه های نوشتاری منطبق هستند.

3- مرحلۀ رمزگشایی متوالی

ویژگی سومین مرحله،استفادۀ کودک از قواعد ترکیبی است که با استفاده از آنها می تواند کلمات جدید را رمزگشایی کند.

هر چه کودک بیشتر در معرض کلمات قرار می گیرد،می آموزد که بسیاری از حروف یا گروههای حرفی،در کلمات مختلف بطور یکسان تلفظ می شوند.

بدین ترتیب کودک برای فراگیری اصول الفبایی آماده می گردد.

مارش وهمکارانش پیشنهاد می کنند که دوعامل در تبدیل راهبردهای مرحلۀ یک و دو به راهبردهای تحلیلی تر مرحلۀ سه دخالت دارد.

به نظر آنها مهمترین عامل محیطی،افزایش تعداد کلماتی است که کودکان در معرض آنها قرار می گیرند.چنانچه تعداد کلمات محدود باشد،یادگیری طوطی وار خواهد بود،یا حدس راهنمای تمییز به خوبی صورت نخواهد گرفت.

دومین عامل زیر بنایی،افزایش ظرفیت پردازش شناختی به همراه بلوغ شناختی کودک می باشد.

بنابراین کودک در مرحلۀ سوم توانایی پردازش ترتیب وتوالی زنجیرۀ حروف و هماهنگ کردن این توالی با توالی صداها را پیدا می کند.

4- مرحلۀ رمزگشایی سلسله مراتبی

مهارتهای رمز گشایی مرحلۀ سوم بسیار ساده وابتداعی است،اما با پیشرفت تجربۀ کودک مهارتهای رمز گشایی وی پیچیده تر وپیشرفته ترمی گردد.

در همین مرحله است که کودک از قیاس به عنوان ابزار انتخابی رمزگشایی استفاده می کند.

به نظر می رسد که کودک با رسیدن به مرحلۀ چهار،به بالاترین مرحلۀ کسب سواد وپردازش کلمات ومتن دست پیدا کرده است وپیشرفت وی در بدست آوردن کفایت و فهم مهارت خواندن ادامه داشته،در حالیکه ماهیت کلی نظام خواندن او از نظر کیفی تغییری پیدا نمی کند.

09143162621                       09146590651
دکتر جعفر معصومی            دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
www.گفتاردرمانی.com
 www.goftardarmaniazarbaijan.com
www.goftardarmanitabriz.com

https://telegram.me/jafarmasumi

https://www.instagram.com/goftardarmani_tabriz/

ادراکات_بینایی

_ روابط_فضایی_مکانی

_ تمییز_بینایی

_ تمییز_نقش_از_زمینه

_ اکمال_بصری

_ بازشناسی_شیء

_ حافظه_بینایی

_ حافظه_توالی_بینایی

ادراکات_شنیداری

_ تمییز_شنوایی

_ حافظه_شنیداری

_ توالی_شنیداری

_ ترکیب (پیوند_شنیداری)

آگاهی_زبانشناختی_واجشناختی

یادگیری_خواندن ایجاب می کند که بعضی از انواع ساختارهای_زبانشناختی به سطحی از آگاهی رسانده شود

در میان چیزهایی که بعنوان پیشنیازهای_مهم_خواندن مورد بررسی قرار گرفت یک جنبه از آگاهی زبانشناختی یعنی آگاهی_واجشناختی(یا آگاهی از رابطۀ میان کلمۀ مکتوب و نمایش آوایی آن کلمه) احتمالأ از همه مهم تر است.

عامل اساسی در یادگیری اصل_الفبایی،رشد آگاهی_واجشناختی است.

مهارتهای_زبانی

_ واجشناختی ---->  پردازش_واجی  ---->     آگاهی_واجی

                                                          سرعت_نامیدن

                                                          حافظه_کوتاه_مدت_کلامی

                                                          تولید_توالیهای_پیچیدۀ_کلامی

_ معناشناسی---->  واژگان_دریافتی

                         خزانۀواژگان_بیانی

_ صرف_نحو

_کاربردشناسی (4)

پردازش_واجی

شواهد نشان می دهد که نارساخوانی بطور کلی مشکل در پردازش_کلامی است و بطور خاص تر مشکلی است که با جنبه های واجشناسی پردازش_زبان مرتبط است.

واگنر وتورکسن(1987) پردازش_واجی را اینچنین تعریف کرده اند:

دسته ای از مهارتها که به کودک کمک می کند تا اطلاعات لازم را در زمینۀ ساختارصداهای_زبان_شفاهی(جهت یادگیری چگونگی خواندن و نوشتن) بدست می آورند.

-آگاهی_واجی

-سرعت_نامیدن

-حافظه_کوتاه_مدت_کلامی

-تولیدتوالیهای_پیچیدۀ_کلامی

آگاهی_واجی

حداقل 3نوع آگاهی_واجشناختی وجود دارد:

3شکل تقطیع_کلمه به صداهای_سازنده اش عبارتند از:

-                    هجا

-                    واج

-        3واحدهای_درون_هجایی (دستجردی و سلیمانی1379)

سرعت_نامیدن

سرعت دسترسی به اطلاعات_واجشناختی کودکان_نارساخوان دچار مشکل است،زیرا خواندن کودکان نارساخوان به صورت غیراتوماتیک،آگاهانه و با سرعت بسیار کم است .

حافظه_کوتاه_مدت_کلامی

دو نقش احتمالی حافظۀ_کوتاه_مدت در خواندن:

- درک_متن (برا فهم یک عبارت یا جمله،خواننده باید اطلاعات را در مورد کلمات قبلی در ذهن خود نگه دارد تا بتواند اطلاعات قبلی را به اطلاعات جدید ربط دهد)(3)

- یادگیری_شناسایی_کلمات_منفرد (حافظۀ_کوتاه_مدت ممکن است بعنوان یک سیستم ذخیره گر عمل کند)

بطور کلی می توان گفت،یک حافظۀ_کوتاه_مدت_کلامی در کودک_نارساخوان نسبت به همسن و سالهای طبیعی اش ضعیف تر گزارش شده است.

تولید_توالی_پیچیدۀ_کلمات

افزایش_طول_کلمه و همچنین پیچیده تر شدن ساختار کلمه(برای مثال کلمات دارای خوشه های همخوانی)می تواند سبب ضعیف شدن مهارتهای تولید کلامی کودکان شوند(پرند شکوهی یکتا) (4)

09143162621                       09146590651
دکتر جعفر معصومی            دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
www.گفتاردرمانی.com
 www.goftardarmaniazarbaijan.com
www.goftardarmanitabriz.com

https://telegram.me/jafarmasumi

https://www.instagram.com/goftardarmani_tabriz/